تاریخ سینما آثار اقتباسی بسیاری به خود دیده است اما برخی اقتباس‌ها یک سر و گردن از بقیه بالاترند. وقتی کتاب مورد اقتباس «نامیرا»یی باشد که مورد تمجید رهبر انقلاب است و نویسنده فیلمنامه، نویسنده و کارگردان باسابقه و توانمند کشورمان، داوود میرباقری باشد، سینما باید در انتظار خروجی‌ای باشد که نظیرش در تاریخ سینمای ایران یافت نمی‌شود. 

به گزارش «وطن‌امروز»، وقتی تاریخ «سینمای تاریخی» کشورمان را در جست‌وجوی آثاری در معرفی واقعه عاشورا ورق بزنیم، «سفیر» فریبرز صالح را نخستین فیلم ایرانی می‌یابیم که تلاش کرده از زمان رسیدن نامه کوفیان به دست امام حسین(ع) تا واقعه عاشورا را بر پرده سینما بنشاند. 12 سال پس از آن، در سال 73 شهرام اسدی برای آوردن روز واقعه به قاب تصویر، با ساخت «روز واقعه» کولاکی برپا کرد که تا سالیان بعد هم هنوز به عنوان اثری به یاد ماندنی و تکرارنشدنی از آن یاد می‌شد. 

در تایید تکرارنشدنی بودن «روز واقعه» احمد طالبی‌نژاد منتقد و پژوهشگر سینما ۲ سال قبل به مهر گفته بود: در دهه ۶۰ بهرام بیضایی فیلمنامه «روز واقعه» را نوشت و از آن دوران تا امروز همچنان می‌توان این فیلم را کامل‌ترین، بهترین و گویاترین فیلمنامه یا اثر هنری دانست که درباره عاشورا نوشته شده است. فیلمنامه این فیلم یک اثر بسیار متفاوت در سینمای ایران است؛ فضاسازی و شخصیت‌پردازی در این فیلمنامه بدرستی انجام شده است و بخوبی شرایط را توضیح می‌دهد، این در حالی است که در سینما نمی‌توان شخصیت ائمه را به تصویر کشید، به همین دلیل این فیلمنامه به گونه‌ای نوشته شده است که داستان آن ساعاتی بعد از حضور امام حسین(ع) در مکان‌های مختلف تا کربلا را به تصویر می‌کشد!

 

* سینمای عاشورا در دهه اخیر

در دهه اخیر هم فیلمسازان کشورمان در به تصویر کشیدن واقعه عاشورا از پای ننشسته‌اند. «رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش و تهیه‌کنندگی تقی علیقلی‌زاده، آخرین کار سینمایی است که تا به امروز سعی کرده عاشورا را در سالن‌های سینما به مخاطبان معرفی کند. فیلم درویش موفق شد در سی‌‌و‌دومین دوره جشنواره فیلم فجر در ۱۱ بخش نامزد دریافت سیمرغ بلورین شود که این نامزدی‌ها در نهایت به تصاحب سیمرغ بلورین در 8 بخش از جمله بهترین فیلم و بهترین کارگردانی منجر شد. اکران «رستاخیز» البته به دلیل نمایش چهره حضرت ابوالفضل، خالی از حاشیه و جنجال نبود و این فیلم پس از آنکه در تیر 94 با مجوز وزارت ارشاد به نمایش درآمده بود، پس از ساعاتی در پی انتقاد برخی علمای دینی و اعتراض برخی افراد مذهبی به محتوای آن از جمله به تصویر کشیدن ابوالفضل عباس از پرده سینماها پایین کشیده شد و پس از بازه 9 ساله توقیف، در اسفند 1400 مجوز اکران آنلاین گرفت. این آثار، معرفان واقعه کربلا تا به امروزند اما خبرها حکایت از آن دارد که قرار است چهارمین فیلم در این حوزه، با قبلی‌ها کاملا متفاوت باشد. یک فیلم فاخر عاشورایی با اقتباس از «نامیرا»ی صادق کرمیار. یک رمان واقعیت‌محور که با وجود گذشت 13 سال از انتشارش، هنوز هم مورد استقبال خوانندگان است و بتازگی چاپ سی‌و‌ششم خودش را تجربه کرده است. رمانی که مقام معظم رهبری درباره آن فرموده‌اند که کار بسیار خوبی است؛ نگاه درستی به عاشورا دارد و جذابیت داستانی دارد.

 

* چرا باید منتظر اثری متفاوت باشیم؟

اگر می‌خواهیم حدس‌های‌مان درباره کم ‌و‌ کیف فیلم سینمایی «نامیرا» را به حقیقت نزدیک کنیم، بهتر است نیم‌‌نگاهی به این رمان داشته باشیم. صادق کرمیار در رمان «نامیرا» یک ترکیب دوست‌داشتنی از درام و رمانس را در پیش گرفته و تصویرسازی‌های داستانی‌اش را صرفا به بعد تاریخی محدود نمی‌کند، البته از عنصر رمانس هم در خدمت معنویت بهره می‌برد و عشق زمینی را هم در پیوند با خاندان اهل بیت تعریف می‌کند؛ درست همانجایی که سلیمه دختر عمرو بن‌حجاج با ربیع پیمان زناشویی می‌بندد و خوشحال است که همسرش محب علی و اولاد اوست. این همان بهره‌کشی از جنبه رمانس در خدمت معنویت و جهان ماوراست.

«نامیرا» رمانی با خرده‌روایت‌هایی از تغییر روش، هدف، آرزو و عاقبت آدم‌هاست و ابدا کهنه شدنی نیست؛ همانگونه که عاشورا کهنه نمی‌شود و تا ابد جاودان و نامیراست. این موضوع را در کلام رهبری هم می‌توان یافت که می‌گویند: «هر کسی می‌خواهد فتنه‌ 88 را بشناسد، کتاب نامیرا را بخواند». «نامیرا» یک دوره‌ فتنه‌شناسی است برای کسانی که در پی حق هستند و می‌خواهند بدانند حق و باطل چگونه جابه‌جا می‌شوند.

 

* نویسندگی میرباقری؛ نور علی نور

همه نقاط قوت رمان مورد اقتباس را که کنار بگذاریم، سپردن نویسندگی فیلمنامه این اثر به نویسنده باسابقه و اثبات شده کشورمان داوود میرباقری، به خودی خود توقع‌ها را از این فیلم افزایش می‌دهد تا منتظر فیلمی باشیم که چند سر و گردن از همتایانش بالاتر است. میرباقری از آن دست سرمایه‌های بی‌بدیل است که شاید سینمای ایران تا مدت‌ها شبیهش را به خود نبیند. کارگردانی «امام علی(ع)»، «معصومیت از دست رفته» و «مختارنامه» کارنامه سنگینی است که میرباقری به دوش می‌کشد و همین موضوع، توقع‌ها را از سینمایی «نامیرا» دوچندان می‌کند، البته اگر همزمانی نویسندگی «نامیرا» با کارگردانی «سلمان فارسی» از کیفیت کار نکاهد!

فیلم سینمایی «نامیرا» که تا به امروز قرار است شهریار بحرانی کارگردانی‌اش را برعهده داشته باشد، محسن علی اکبری تهیه‌‌کنندگی‌اش را انجام دهد و داوود میرباقری فیلمنامه‌اش را بنویسد، چهارمین فیلم روایتگر واقعه عاشورا در سینمای ایران است و به گفته علی‌اکبری، سازندگانش تلاش دارند فیلم را حتی‌الامکان و تا جایی که به کیفیتش لطمه‌ای وارد نشود، به جشنواره فجر امسال برسانند؛ البته با توجه به زمان کمی که باقی‌مانده و سنگینی ساخت آثار تاریخی این اتفاق بعید به نظر می‌رسد!

 

* استقبال بالای هنرمندان برای همکاری!

علی اکبری، تهیه‌کننده فیلم سینمایی «نامیرا» با اعلام اینکه این فیلم در مرحله نگارش به سر می‌برد، درباره زمان آغاز تولید آن اینگونه توضیح می‌دهد: امیدواریم با طی شدن مراحل نگارش فیلمنامه، بتوانیم اوایل مهرماه کار پیش‌تولید را آغاز کنیم. این فیلم می‌تواند منجر به ورود دیگر هنرمندان کشور به این عرصه مهم و زیربنایی عاشورا شود که در سینمای کشور مورد غفلت و بی‌توجهی قرار گرفته است. 

او همچنین از استقبال خوب هنرمندان برای همکاری در این اثر خبر می‌دهد و می‌گوید: جالب است بدانید ما با هر کدام از هنرمندان و بازیگران کشور از حوزه‌های گوناگون برای همکاری در این کار صحبت ‌کردیم، بی‌درنگ قبول ‌کردند در این فیلم حضور به هم رسانند، حتی برخی از آنها که در جایگاه‌ خود دارای نام و نشانی هستند، حاضر بودند در هر بخشی از این پروژه به‌ خاطر علاقه به امام‌حسین(ع) وارد شوند و سهمی از این کار را برعهده بگیرند. به عقیده من واقعا دل هنرمندان کشور ما حسینی است و همگی با انگیزه جدی حاضرند در آثار عاشورایی همکاری کنند. 

به هر حال به نظر می‌رسد پروژه‌ای که تحت عنوان «نامیرا» کلید خورده است، همان‌گونه که از اسمش معلوم است، پروژه‌ای خواهد بود که تا سالیان سال یاد و خاطره‌اش از خاطر بینندگانش پاک نخواهد شد و فصلی جدید را در سینمای عاشورایی آغاز خواهد کرد، البته همه اینها احتمالاتی است تابع عملکرد عوامل سازنده که یقینا نیازمند عنایت و نیم‌‌نگاهی از سوی حضرت سیدالشهداست.  

گروه سیاسی: جمهوری اسلامی ایران مدت‌هاست به پشتوانه دانش نخبگان خود، در حوزه فضا و ماهواره‌های فضایی، حرف‌هایی برای گفتن دارد. بهمن‌ماه سال 87 در ایام سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، ایران برای نخستین بار اقدام به پرتاب مستقل یک ماهواره بومی به فضا کرد که با موفقیت همراه بود. ماهواره «امید» سرآغازی شد بر مسیری که جمهوری اسلامی ایران طی این سال‌ها برای پیشرفت و توسعه در حوزه فضایی طی کرده است و اکنون علاوه بر ماهواره امید، ماهواره‌های نور، رصد و سفیر از دیگر ماهواره‌هایی هستند که در طول سال‌های گذشته با موفقیت به فضا پرتاب شده‌اند. ایران با پرتاب موفقیت‌آمیز «امید»، پس از اتحاد جماهیر شوروی، آمریکا، فرانسه، ژاپن، چین، انگلیس و هند، هشتمین کشوری بود که توانست به صورت مستقل اقدام به پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره کند. به گزارش «وطن‌امروز»، حالا جمهوری اسلامی ایران که در جمع قدرت‌های ماهواره‌ای جهان قرار دارد، تصمیم گرفته است این بار ماهواره تصویربرداری خود را از قزاقستان به فضا پرتاب کند. روز گذشته (چهارشنبه 12 مرداد) سازمان فضایی روسیه (روس‌کاسموس) اعلام کرد قرار است ۹ آگوست 2022 (۱۸ مرداد سال جاری) یک ماهواره ایرانی را در مدار زمین قرار دهد. طبق اعلام سازمان فضایی روسیه، این کشور قرار است به وسیله موشک سایوز و از پایگاه فضایی بایکونور واقع در قزاقستان، ماهواره ایرانی «خیام» را به فضا پرتاب کند. علاوه بر ماهواره متعلق به ایران، موشک سایوز روسیه یک بار عبوری را نیز به همراه خواهد داشت که شامل 16 فضاپیمای کوچک است که توسط چند دانشگاه برجسته، شرکت‌های تجاری و سازمان‌های غیرانتفاعی ساخته شده‌اند. پرتابگر سایوز در میان پرتابگرهای کشورهای مختلف دنیا از بیشترین درصد قابلیت اطمینان برخوردار است و تاکنون بیشترین تعداد ماموریت موفق فضایی در دنیا توسط این پرتابگر صورت گرفته است. از همین رو به دلیل وزن بالای ماهواره «خیام»، پرتاب آن به آژانس فضایی روسیه واگذار شده است تا به وسیله سایوز به فضا پرتاب شده و در مدار قرار گیرد. طبق گزارش ایرنا، ماهواره خیام که تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران است، پس از پرتاب و قرار گرفتن در مدار زمین، از ایستگاه‌های زمینی در خاک ایران هدایت و کنترل خواهد شد و اطلاعات و تصاویر ارسالی آن نیز در همین ایستگاه‌ها دریافت خواهد شد. ماهواره خیام از نوع سنجشی و دارای دقت بالای تصویربرداری است و با تصاویر با وضوح یک متر است. از دیگر ویژگی‌های این ماهواره قابلیت تصویربرداری از سطح زمین در طیف‌های مختلف تصویری است. 

همچنین سازمان فضایی ایران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: ماهواره خیام که مالکیت آن در اختیار سازمان فضایی ایران است، با سنجنده‌های دقیق در طیف‌های مختلف، زیرساختی مناسب برای هوشمندسازی بخش‌های گوناگون کشور خواهد بود. ارتقای بهره‌وری در حوزه کشاورزی، پایش دقیق منابع آبی کشور، مدیریت مخاطرات طبیعی، پایش تغییرات کاربری، ساخت و سازهای غیر مجاز و مقابله با جنگل‌خواری، پایش مخاطرات زیست‌محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی، پایش مرزهای کشور و بسیاری از کاربردهای دیگر از جمله کاربردهای داده‌های دریافت شده از ماهواره خیام خواهد بود.

البته این نخستین‌بار نیست که روسیه اقدام به مشارکت در پرتاب ماهواره ایرانی به فضا می‌کند. آبان ماه سال 84 بود که مرکز فضایی روسیه نخستین ماهواره ایران را به همراه چند ماهواره دیگر از جمله یک ماهواره نظامی روسی، یک ماهواره چینی، یک ماهواره آژانس فضایی اروپا، یک ماهواره نروژی، یک ماهواره آلمانی، یک ماهواره ژاپنی و یک ماهواره انگلیسی به فضا پرتاب کرد. پایگاه فضایی بایکونور به دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی که در حوزه فضایی دارد، پیش از این نیز ماهواره کشورهای مختلف اروپایی و حتی آمریکا را به وسیله پرتابگر روسی سایوز به فضا پرتاب کرده است. در اهمیت این پایگاه همین بس که با آغاز جنگ روسیه و اوکراین، روسیه پرتاب ۳۶ ماهواره انگلیسی را به دلیل نگرانی از به‌کار‌گیری برای اهداف نظامی ناتو، لغو کرد.

گروه بین‌الملل: نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا که در اقدامی جنجالی سه‌شنبه‌شب وارد تایوان شده بود، بعد از دیدار با مقامات این جزیره، عصر دیروز به وقت محلی تایوان را به مقصد کره‌جنوبی ترک کرد. پلوسی در حالی وارد تایوان شد که پیش از این چین هشدارهایی درباره تبعات حضور رئیس مجلس نمایندگان آمریکا در تایپه صادر کرده بود. گذشته از فضای امنیتی حاکم بر تایوان در روزهای پیش از سفر پلوسی، مسلما پایان این سفر، نقطه شروعی بر تشدید تنش‌ها میان پکن و واشنگتن خواهد بود. در نخستین گام «هوآ چون یینگ» سخنگوی وزارت خارجه چین اعلام کرد وزیر خارجه این کشور هیچ برنامه‌ای برای دیدار با همتای آمریکایی‌اش در پنجاه و پنجمین نشست وزرای خارجه «آسه‌آن» و نشست‌های مرتبط با آن در «پنوم‌پن» پایتخت کامبوج که از چهارشنبه تا جمعه برگزار می‌شود ندارد. کارشناسان ژاپنی عدم ملاقات «وانگ یی» و «آنتونی بلینکن» را نشانه‌ای درباره خطرناک بودن عواقب سفر پلوسی و همچنین خشم چین نسبت به اقدامات تحریک‌آمیز آمریکا می‌دانند. 

 

* رزمایش نظامی چین در ۶ جهت تایوان

هوآ چون یینگ در کنفرانسی خبری گفت: همه جهان شاهد است آمریکا ابتدا این اقدام تحریک‌آمیز را آغاز کرد و باعث ایجاد تنش شد. در نتیجه آمریکا باید مسؤولیت کامل این اوضاع را بر عهده بگیرد و بهای تضعیف حاکمیت و منافع امنیتی چین را خواهد پرداخت. وی دیروز همچنین تاکید کرد که مانورهای نظامی چین در اطراف تایوان بعد از سفر پلوسی، «ضروری و عادلانه» است. او افزود: «برگزاری مانورهای نظامی ارتش چین در دریای نزدیک تایوان چین برای حفاظت قاطعانه از حاکمیت ملی است. در کشمکش کنونی پیرامون سفر پلوسی به تایوان، ایالات‌متحده عامل تحریک و چین، قربانی است. تحریک مشترک اول به دست آمریکا و تایوان رخ داد و دفاع عادلانه چین، بعد از آن». 

همزمان با سفر نانسی پلوسی به تایوان، ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLA) از آغاز برگزاری رزمایش‌هایی در اطراف جزیره تایوان خبر داده که طی آن از مهمات واقعی استفاده می‌شود. تلویزیون مرکزی چین اعلام کرد طی این رزمایش‌ها، جنگنده‌های رادارگریز جی‌۲۰ شامگاه روز سه‌شنبه از روی باندی در فرودگاه بلند و همچنین پرتاب‌کننده‌های راکت و موشک نیز به حالت آماده‌باش درآمدند. بر اساس گزارش خبرگزاری شینهوا، ارتش آزادی‌بخش خلق چین همچنین پس از سفر نانسی پلوسی به تایوان اعلام کرد یکسری مانورهای نظامی با گلوله واقعی را از چهارم آگوست (امروز) شروع می‌کند که تا هفتم آگوست ادامه خواهد داشت. همچنین این مانورها در 6 منطقه مختلف که از همه جهات، جزیره تایوان را احاطه می‌کند، برگزار خواهد شد. پیش‌تر این خبرگزاری چینی اطلاعیه‌ای مبنی بر برگزاری مانورها و فعالیت‌های آموزشی ارتش آزادی‌بخش خلق چین منتشر کرد که در آن به مانور با گلوله واقعی و محاصره تایوان در 6 منطقه دریایی و هوایی در شمال، شمال شرق، شرق، جنوب، جنوب‌غرب و شمال غرب اشاره داشت. 

«شی یی» سخنگوی جبهه شرقی ارتش آزادی‌بخش خلق چین روز سه‌شنبه در بیانیه‌ای عنوان داشت: «رزمایش مشترک دریایی و هوایی در شمال، جنوب‌غرب و جنوب‌شرق جزیره تایوان برگزار خواهد شد. همچنین مانورهای گلوله و موشک واقعی در تنگه و در شرق جزیره تایوان که طی آن از گلوله‌های دوربرد استفاده خواهد شد، از دیگر مانورهای چین است که در اطراف این جزیره برگزار می‌شود». این بدان معناست که جزیره تایوان از «6 جهت توسط مانورهای ارتش آزادی‌بخش خلق چین محاصره خواهد شد».

 

* تایوان: محاصره شده‌ایم

همزمان با مانور گسترده چین در اطراف تایوان، وزارت دفاع تایوان دیروز ارتش چین را به نقض حریم آبی و محاصره این جزیره در هوا و دریا متهم کرد. به نوشته رویترز، این وزارتخانه، ارتش چین را به نقض قوانین سازمان ملل متهم و اعلام کرد از قلمرو خود در برابر هرگونه تجاوز دفاع خواهد کرد. این ادعا در حالی مطرح شده که سازمان ملل، تایوان را به عنوان کشوری مستقل به رسمیت نشناخته است. وزارت دفاع تایوان در بیانیه خود، ارتش چین را به ایجاد خطر برای خطوط کشتیرانی بین‌المللی، به چالش کشیدن نظم جهانی و تحت‌الشعاع قرار دادن وضعیت تنگه تایوان متهم کرد. 

 

* تحریم تایوان

وزارت بازرگانی چین اعلام کرد در پی سفر جنجال‌برانگیز نانسی پلوسی به تایوان، پکن تجارت با تایپه را محدود کرد. این وزارتخانه دیروز در بیانیه‌ای اعلام کرد صادرات شن و مواد اصلی ساختمان‌سازی به تایوان و واردات مرکبات و انواع مختلف ماهی از این کشور متوقف شد. اداره کل گمرک چین اعلام کرد به علت وجود آفت‌کش و ویروس کرونا در برخی محموله‌ها، واردات غذا از تایوان ممنوع شده در حالی ‌که وزارت بازرگانی صادرات شن به این کشور را در راستای شروط قانونی نامشخص، به حالت تعلیق در‌آورده است. این اداره همچنین نام بیش از 100 برند غذایی تایوان را در لیست سیاه قرار داد. اداره امور تایوان وزارت خارجه چین نیز در بیانیه‌ای جداگانه اعلام کرد شرکت‌ها و کارخانه‌های چینی اجازه تجارت و معامله با ۲ بنیاد بزرگ تایوان به نام بنیاد دموکراسی تایوان و صندوق توسعه و همکاری بین‌المللی تایوان را نخواهند داشت. در همین حال، «شو می» مدیر کل سازمان غذا و داروی تایوان در این باره اظهار کرد این حرکت ممکن است به لحاظ سیاسی تولید‌کنندگان تایوانی را مجبور کند به شیوه‌ای متفاوت رفتار کنند. چین بزرگ‌ترین شریک تجاری تایوان است و حجم صادرات تایوان به چین و هنگ‌کنگ در سال 2021 بالغ بر 18 میلیارد و 900 میلیون دلار بوده است. 

 

* تظاهرات در مناطق مختلف علیه سفر تنش‌زای پلوسی

از سان‌فرانسیسکو در آمریکا تا هنگ‌کنگ و تایوان، اعتراضات گسترده‌ای علیه سفر رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان انجام شد. به نوشته وبگاه شبکه «سی‌ان‌ان»، همزمان با ورود نانسی پلوسی به تایوان، شمار زیادی از معترضان به این سفر، دست به تجمع زدند. از سوی دیگر به نوشته نشریه نیوزویک، فعالان مخالف جنگ و رهبران جوامع چینی ساکن آمریکا در شهر سان‌فرانسیسکو، زادگاه پلوسی، دست به تجمع اعتراضی زدند. این معترضان، پلاکاردهایی با شعار «آمریکا دستانت را از تایوان بکش»، «تحریکات را تمام کنید» و «نه به جنگ سرد علیه چین» در دست داشتند. کانال تلگرامی شبکه راشاتودی نیز ویدئویی از تجمع اعتراضی شهروندان هنگ‌کنگی علیه سفر پلوسی به تایوان منتشر کرد. در ویدئوی منتشر شده توسط راشاتودی، معترضان با سر دادن شعارهایی در حمایت از پکن، پرچم آمریکا را پاره می‌کنند. 

 

* اتحادیه اروپایی: به سیاست چین واحد پایبندیم

اتحادیه اروپایی دیروز به افزایش تنش و تهدیدات چین و آمریکا علیه یکدیگر در پی سفر نانسی پلوسی به تایوان واکنش نشان داد. به نوشته خبرگزاری رویترز، اتحادیه اروپایی خواستار این شد که مناقشات میان چین و آمریکا پس از سفر پلوسی به تایوان از طریق گفت‌وگو و از طریق کانال‌های ارتباطی حل شود تا از اشتباهات محاسباتی پرهیز شود. سخنگوی کمیسیون اروپا اعلام کرد: «اتحادیه اروپایی به حفظ صلح و وضعیت عادی در تنگه تایوان تمایل دارد. ما مشوق یافتن راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای مسائل ۲ سوی تنگه هستیم». این مقام اروپایی افزود: «کانال‌های ارتباطی مقتضی باید باز بمانند تا از خطر رخ دادن اشتباه محاسباتی پرهیز شود». او در ادامه گفت اتحادیه اروپایی به «سیاست اصل چین واحد» پایبند است اما در عین حال «همکاری نزدیک و روابط دوستانه با تایوان» را دنبال می‌کند. 

***

زندگی مبارک حضرت امام حسین علیه‌السلام با قرآن عجین بود. ایشان از کودکی با قرآن همراه بود و انس با قرآن داشت و عاشق و دلداده قرآن بود. کلام ایشان آیات قرآن و برگرفته از قرآن بود و رفتارشان مطابق قرآن. 

این شیفتگی سیدالشهدا نسبت به قرآن کریم و کلام الهی تا جایی است که وقتی سپاه دشمن غروب تاسوعا حمله‌ور شده و می‌خواستند کار را در همان ساعت یکسره کنند، امام حسین حضرت عباس را به سمت دشمن فرستاد تا از آنها مهلت یک شبه بگیرد تا به عبادت خداوند مشغول و سرگرم باشد و در همین باره فرمود: «فهو یعلم انی قد کنت احب الصلاه له و تلاوه کتابه و کثره الدعاء و الاستغفار»؛ چه آنکه خداوند، خود می‌داند من همواره دوست داشته و دارم که نماز بخوانم و تلاوت کتاب خدا و دعا و استغفار فراوان کنم. 

از این عبارت روشن می‌شود تلاوت قرآن کریم، محبوب امام حسین علیه‌السلام بوده و به آن عشق می‌ورزیده است؛ چنانکه در آن شب خطرناک، مهلت می‌طلبد تا با نماز و تلاوت قرآن کریم صبح کند. 

در همین رابطه ۲ یادداشت از حجج‌ اسلام سیدجلال رضوی‌همدانی، استاد اخلاق حوزه علمیه و دکتر مصطفی نیک‌اقبال، مفسر قرآن کریم تقدیم می‌شود. 

***

بر مبنایی که باطن سوره را واقعه عاشورا دانسته‌اند، سپیده دم صبح و رفتن شب باید واقعه بزرگی باشد که با آن دین، نصرت شده و پس از اندراس، لباس نویی پوشیده. در هیچ یک از قسم‌های قرآن هم عبارتی مشابه «هَل فِی ذلکَ قَسَمٌ لِذِی حِجر» که فهم قسم را مخصوص اهل فراست می‌داند به ‌کار نرفته، این نشان می‌دهد در قسم‌های ابتدای این سوره تاویلی هست مخصوص که فهمش از اندیشه ظاهری والاتر است. چنانکه در روایات مصداق بارز اولی‌الحِجر یعنی اهل فراست - به عقل الهامی و علم لدنی- را ائمه(ع) و شیعیان خاص ایشان دانسته‌اند؛ لذا تاویل کردن این آیات به حقیقتی خاص نه تنها درست، بلکه لازم است. بنابراین، لیال عشر 10 شب اول محرم است که با تکرار آن در هر سال، فجر ایمان در قلوب مؤمنان در اقطار عالم طلوع کرده و لیل ظلمت و نفاق رخت برمی‌بندد و دین تازه می‌شود. وتر هم تنها ماندن وجود مقدس سیدالشهداست به گونه‌ای که همه علیه ایشان شفع و همداستان شدند و حق را تنها گذاشتند. آیات بعد شرح عذاب اقوام طاغی و مفسد است. 

«یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ»

ای جان آرام یافته!

از اینجا سیاق سوره کاملا دگرگون شده و یکی از زیباترین و دل‌انگیزترین آیات قرآن را ترسیم می‌کند. امن و آرامش، غایت ایمان است، لذا نفس مطمئنه توصیفی از بالاترین کمال و والاترین انسان است. دل آرام را کسی دارد که به وظیفه خویش عمل می‌کند و به اینکه چه خواهد شد وابسته نیست. مهم برای او عمل به وظیفه بندگی است، نسبت به مقدرات تسلیم است و آنچه را به دست او نیست، به خدا واگذار می‌کند. تنها کسی که چنین تفکر وظیفه‌محوری دارد به طمأنینه خواهد رسید، نه کسی که پر از خواست است. 

نفس از کثرت ذکر خدا به این مقام می‌رسد: الا بِذِکرِ‌الله تَطمَئِنّ القُلوب. ذکر اعم از زبانی و عملی و قلبی است. یعنی به یاد خدا و برای خدا بودن در عبادت و طاعت و خدمت و آنگونه که او خواسته، کردن. 

مصداق بارز ذکر‌الله نماز است: اَقِمِ الصَلاه لِذِکری. نماز، ذکر و ذکر اطمینان دل می‌آورد و دل مطمئن به سوی خدا پرمی‌کشد. ببینید چقدر نماز در اسلام اهمیت دارد. به همین دلیل پیامبر(ص) آن را ستون دین دانسته‌اند. 

کلینی از امام ‌صادق(ع) روایت می‌کند مؤمن از مرگ کراهت ندارد، چون در موقع مرگ پیامبر(ص) و علی(ع) و فاطمه(س) و حسنین(ع) به استقبالش می‌آیند. 

محاسن و تاویل‌الآیات از امام ‌صادق(ع) روایت می‌کند که سوره فجر را در نوافل و فرایض زیاد بخوانید که سوره امام ‌حسین(ع) است و شما را در بهشت هم‌درجه او می‌کند.

* مفسر قرآن

***

عاشورا در نگاه امام موسی صدر

گریه، مقدمه قیام علیه ظلم

زیرسویه جدید اُمیکرون در موج هفتم کرونا خیلی‌ها را مبتلا کرده است و اغلب مبتلایان بدحال به این بیماری کسانی هستند که نسبت به تکمیل واکسیناسیون یا تزریق دوز یادآور بی‌تفاوت بوده‌اند. به گزارش «وطن‌امروز»، کرونا در موج جدید با سرعتی بالا در حال همه‌گیری است به طوری که آمار جان‌باختگان، مبتلایان و بستری‌شدگان روز‌به‌روز بیشتر می‌شود. در این بین کارشناسان تنها راه گریز از این بیماری را خودمراقبتی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کنار انجام واکسیناسیون عنوان می‌کنند و تاکید دارند سالخوردگان و افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند از ورود به اجتماعات حذر کنند. وزارت بهداشت دیروز اعلام کرد، طی شبانه‌روز گذشته ۸ هزار و ۵۴۰ بیمار «کووید-۱۹» در کشور شناسایی شدند و متاسفانه ۷۵ بیمار نیز در این بازه زمانی جان خود را از دست دادند. بر این اساس از روز سه‌شنبه تا ظهر روز چهارشنبه ۱۲ مردادماه، ۸۵۴۰ بیمار جدید مبتلا به «کووید-۱۹» در کشور شناسایی و ۱۴۷۷ نفر از آنها بستری شدند. متاسفانه در طول مدت یادشده، ۷۵ بیمار مبتلا به «کووید-۱۹» در کشور جان خود را از دست دادند و مجموع جان‌باختگان این بیماری به ۱۴۲ هزار و ۲۰۹ نفر رسید. از طرفی خوشبختانه تاکنون ۷ میلیون و ۸۷ هزار و ۲۷۸ نفر از بیماران بهبود یافته یا از بیمارستان‌ها ترخیص شده‌اند. همچنین 1372 نفر از بیماران مبتلا به «کووید-۱۹» در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها تحت مراقبت قرار دارند. علاوه بر این تاکنون ۶۴ میلیون و ۸۱۰ هزار و ۳۴۵ نفر دوز اول، ۵۸ میلیون و ۱۸۳ هزار و ۴۶۱ نفر دوز دوم و ۳۰ میلیون و ۲۹۷ هزار و ۳۶۶ نفر دوز سوم و بالاتر واکسن کرونا را در کشور تزریق کرده‌اند. به این ترتیب مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به ۱۵۳ میلیون و ۲۹۱ هزار و ۱۷۲ دوز رسید. همچنین در شبانه‌روز منتهی به 12 مرداد ۷ هزار و ۸۰۷ دوز واکسن کرونا در کشور تزریق شده است. در حال حاضر ۱۲۰ شهرستان در وضعیت قرمز، ۱۱۲ شهرستان در وضعیت نارنجی، ۱۶۶ شهرستان در وضعیت زرد و ۵۰ شهرستان در وضعیت آبی قرار دارند. 

 

* احتمال ۳ رقمی شدن مرگ‌های کرونایی

افزایش آمار جان‌باختگان و مبتلایان به بیماری «کووید-19» طی چند روز اخیر بیانگر آن است که در صورت بی‌توجهی‌ها به پروتکل‌ها احتمال 3 رقمی شدن مرگ‌و‌میر در روزهای آینده وجود دارد. یک اپیدمیولوژیست با بیان اینکه احتمال 3 رقمی شدن مرگ‌های کرونایی در موج هفتم وجود دارد، گفت: در حال حاضر زمان مناسبی برای سفرهای سیاحتی و زیارتی برای افراد پرخطر شامل افراد بالای ۶۰ سال، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، زنان باردار و... نیست و این گروه‌ها باید حداکثر تلاش‌شان را انجام دهند تا از مواجهه با بیماری پرهیز کنند. دکتر حمید سوری در توضیح وضعیت کرونا در کشور گفت: کرونا طی چند ماه اخیر بویژه از اردیبهشت به بعد نوسانات و فراز و فرودهایی داشت. وی افزود: در حال حاضر با توجه به ایجاد ساب واریانت‌های جدید، موج هفتم بیماری در کشور شکل گرفته و از آنجا که قابلیت انتشار این ساب‌واریانت‌ها بسیار زیاد است، موارد ابتلای‌مان بسیار زیاد شد و به تبع بالا رفتن موارد ابتلا، بستری و مرگ هم بیشتر شد، البته نه مانند سویه دلتا که در آن نسبت افزایش مرگ بالا بود؛ در این واریانت میزان کشندگی کمتر است. با این حال در روزهای اخیر میزان مرگ‌ ۲ رقمی شده و به بالای ۵۰ مورد رسیده است. بر این اساس به نظر می‌آید همچنان روند رو به افزایش داریم. سوری ادامه داد: حتی در کشورهایی که مدیریت موفقی برای اپیدمی داشتند، باز هم پایان اپیدمی را نمی‌بینیم. به طور مثال چین که ماه‌ها میزان مرگ‌ومیرش صفر شده بود یا چشم‌انداز صفر را مبنای کارش قرار داده بود، دیدیم در شانگهای طغیان اتفاق افتاد و مجبور شدند ۳۰ میلیون نفر را قرنطینه کنند. بنابراین ویروس تحت اختیار ما نیست و هوشمندانه عمل می‌کند. وی همچنین گفت: در عین حال ویروس برای اینکه به زندگی‌اش ادامه دهد، به دنبال میزبان حساس و مناسب می‌گردد و از آنجا که خارج از بدن انسان قادر به زندگی نیست و نمی‌تواند افرادی را انتخاب کند که خودشان را مصون نگه می‌دارند، بنابراین به دنبال کسانی می‌گردد که هم حساس باشند و هم بتواند در بدن‌شان استقرار یابد؛ یعنی کسانی که یا بین ابتلای‌شان به بیماری فاصله افتاده یا واکسیناسیون‌شان را کامل نکرده‌اند یا از آخرین واکسن‌شان بیش از ۶ ماه گذشته باشد، منتها از طرفی میزان اثربخشی واکسن‌ها هم نسبت به واریانت‌های جدید طبیعتا کمتر است. برای همین است که بسیاری از کشورها در صدد هستند واکسن‌های جدید تولید کنند تا بتوانند با اثربخشی بالا با واریانت‌ها و ساب واریانت‌های جدید مقابله کنند، بنابراین مردم باید طبیعتا رعایت پروتکل‌ها را داشته باشند، ماسک بزنند، واکسنیاسیون‌شان را تکمیل کنند و... . وی با اشاره به اقداماتی که باید از سوی مسؤولان انجام شود، گفت: ماهیت پاندمی کرونا این است که بسیار به سرعت تغییر می‌کند، بنابراین سرعت عمل در تصمیم‌گیری و اجرای تصمیمات بسیار مهم است. سوری درباره وضعیت مرگ‌های کرونایی در موج هفتم نیز گفت: احتمال ۳ رقمی شدن مرگ‌ها وجود دارد اما پیش‌بینی زمان آن دشوار است و باید توجه کرد اکنون هم تعداد مرگ‌هایی که گزارش می‌کنیم، مربوط به کسانی است که ابتلای‌شان به کرونا تایید شده و تست‌شان مثبت شده است. اگر افراد محتمل را هم اضافه کنیم، شاید همین الان هم تعداد مرگ‌های‌مان ۳ رقمی باشد. 

 

* کاهش شدت کرونا و مرگ‌ومیر با تزریق دوز یادآور

رئیس کل سازمان نظام پزشکی گفت: آنچه در مطالعات اثبات‌شده و توافق جهانی روی آن وجود دارد، این است که دوز یادآور واکسن کرونا هم شدت بیماری و هم میزان مرگ‌و‌میر را به طرز قابل توجهی کاهش می‌دهد. دکتر محمد رئیس‌زاده با تاکید بر اینکه توصیه ما به عموم افراد جامعه بویژه به همکاران در حوزه سلامت که خدمتگزاران مردم هستند، این است که حتما درباره تزریق دوز یادآور واکسن کرونا اقدام کنند، گفت: طبق مطالعات اثبات‌شده و توافق جهانی، تزریق دوز یادآور واکسن کرونا هم شدت بیماری و هم میزان مرگ‌و‌میر را به طرز قابل توجهی کاهش می‌دهد. وی با تاکید بر اینکه همه آحاد جامعه و کادر درمان نسبت به تزریق دوزهای یادآور واکسن کرونا اقدام کنند، اظهار کرد: برای کاهش شدت بیماری و همچنین کاهش میزان مرگ‌و‌‌میر ناشی از بیماری کرونا باید نسبت به تزریق دوزهای یادآور سوم و چهارم هر چه سریع‌تر اقدام کرد.

 

گروه اقتصادی: مرکز آمار و بانک مرکزی به عنوان مراکز مرجع آماردهی کشور، هر دو در مردادماه سال جاری گزارش‌هایی از تحولات بازار مسکن تیرماه منتشر کرده‌اند. متوسط قیمت هر مترمربع از املاک مسکونی در گزارش‌های این ۲ نهاد، صرف نظر از فاصله 3 میلیون تومانی، توسط مرکز آمار در مرز 45 میلیون تومان و از سوی بانک مرکزی 41 میلیون و 700 هزار تومان اعلام شده است. از سوی دیگر بررسی شاخص کرایه مسکن اجاری در شهر تهران و کل مناطق شهری در تیرماه سال 1401، نشان‌دهنده رشد به ترتیب معادل 47.4 و 52.3 درصدی نسبت به ماه مشابه سال قبل است. لازم به توضیح است رشد ماهانه شاخص مزبور تیرماه در شهر تهران و کل مناطق شهری یکسان و معادل  4.5 درصد است. همچنین در آخرین آماری که مرکز آمار در گزارش شاخص قیمت مصرف‌کننده منتشر کرده است، میزان تورم اجاره‌بها در تیرماه برای خانوارهای شهری عدد 31.6 درصد را به ثبت رساند، این در شرایطی است که برای سومین ماه پیاپی است که رقم تورم نقطه به نقطه اجاره‌بها در کانال 30درصد باقی مانده است.

به گزارش «وطن‌امروز»، اواخر خردادماه دولت برای کنترل افسارگسیخته تورم مسکن دست به صدور فرمان‌هایی زد؛ در جلسه شورای ‌عالی هماهنگی اقتصادی سران ۳ قوه، موضوعات مدیریت نقدینگی و کاهش تورم مطرح شد و مورد بررسی اعضا قرار گرفت. بر این اساس سران ۳ قوه تاکید کردند سیاست‌ها و اقدامات لازم برای مدیریت حوزه مسکن سریع‌تر اجرایی شود و همزمان طرح دوفوریتی مطرح شده در مجلس شورای اسلامی نیز در اولویت تصویب قرار گیرد. در همین زمینه مصوبه دولت در زمینه تعیین حداکثر افزایش اجاره‌بها در هر سال تا سقف 25 درصد در تهران و 20 درصد در شهرهای سراسر کشور مورد تایید شورای ‌عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا قرار گرفت و مقررات لازم برای ضمانت اجرایی این مصوبه به تصویب سران قوا و دیگر اعضا رسید. 

اما با گذشت بیش از یک ماه از اعلام این دستورات به نظر می‌رسد به دلیل عدم نظارت کافی و عدم توانایی فنی برای تنظیم‌گری بازار اجاره‌بها، سقف افزایش 25 درصد برای اجاره‌بها محقق نشده است. بر اساس گزارش مرکز آمار، تورم اجاره در تیرماه برای خانوارهای شهری 31.6 درصد بوده که این عدد به صورت میانگین و برای تمام شهرهای کشور است. 

 

* میانگین قیمت هر مترمربع مسکن در پایتخت در مرز 45‌میلیون

بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، در تیرماه 1401 عدد شاخص قیمت آپارتمان‌های مسکونی شهر تهران به ١٥١,٩ رسید که نسبت به ماه قبل (140.3) 8.3 درصد افزایش داشته است. همچنین تورم مسکن برای خانوارهای شهری در تیرماه 1401 نیز بر اساس گزارش شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای شهری مرکز آمار 31.8 درصد بوده است. بنا بر این گزارش، مسکن خانوارهای شهری کشور در تیرماه 1401 نسبت به ماه مشابه سال قبل 31.8 درصد گران‌تر شده و نسبت به ماه گذشته (خرداد 1401) 4 درصد تورم را تجربه کرده است. 

منظور از تورم نقطه به نقطه، درصد تغییر عدد شاخص قیمت نسبت به ماه مشابه سال قبل است. در تیرماه 1401 تورم نقطه به نقطه قیمت آپارتمان‌های مسکونی شهر تهران به عدد ٤٥,٢ درصد رسیده است. تورم نقطه به نقطه این ماه در مقایسه با ماه قبل (35.5 درصد) 9.7 واحد درصد افزایش داشته است.

 

* تورم اجاره‌بها در کانال 30 درصد

همچنین در آخرین آماری که مرکز آمار در گزارش شاخص قیمت مصرف‌کننده منتشر کرده است، میزان تورم اجاره‌بها در تیرماه برای خانوارهای شهری عدد 31.6 درصد را به ثبت رساند، این در شرایطی است که برای سومین ماه پیاپی است که رقم تورم نقطه به نقطه اجاره در کانال 30 درصد باقی مانده است. 

اردیبهشت‌ امسال بود که ستاد تنظیم بازار در جلسه‌ای به ریاست محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور، با بررسی بسته سیاستی وزارت راه‌وشهرسازی در حوزه مسکن، سقف افزایش اجاره‌بها در تهران و شهرستان‌ها را تعیین کرد. در این جلسه، سقف افزایش اجاره‌بهای مسکن نسبت به اجاره‌بهای سال ۱۴۰۰، در تهران حداکثر ۲۵ درصد، کلانشهرهای بالای یک میلیون نفر جمعیت ۲۰ درصد و سایر شهرها ۱۵ درصد به تصویب رسید. همچنین سازمان تعزیرات حکومتی مکلف شد با مشاوران املاک متخلف که این سقف افزایش را رعایت نکنند، برخورد کند. بر این اساس همچنین وزارت راه‌و‌شهرسازی موظف شده به انعکاس و معرفی واحدهای مسکونی خالی از سکنه به سازمان امور مالیاتی جهت اخذ مالیات مطابق قانون اقدام کند.

این در حالی است که همچنان سوالات و ابهامات زیادی پیرامون الزامات اجرایی این طرح وجود دارد، چرا که بسیاری از مستاجران برای تمدید قرارداد‌های خود به مشاوران املاک مراجعه نمی‌‌کنند. از طرفی نظارت بر عملکرد تمام مشاوران املاک وظیفه‌ای بشدت گسترده و طاقت فرساست که هزینه زیادی را بر دولت متحمل می‌‌کند.

پیش از این برای نخستین‌بار در سال ۱۳۹۹ ستاد ملی مقابله با کرونا در شرایط کرونایی و برای کاهش جابه‌جایی خانوارها که به شیوع بیماری کمک می‌کرد، موجران را ملزم به تمدید قراردادهای اجاره مسکن و نیز سقف ۲۵ درصدی اجاره‌بها در تهران کرد؛ به این معنا که شوراهای حل اختلاف امکان صدور حکم تخلیه برای مستأجران را نداشتند. این مصوبه سال ۱۴۰۰ نیز مجددا تمدید شد اما استثنائاتی برای ممنوعیت صدور حکم تخلیه قائل شد، از جمله اینکه موجر در صورت فروش ملک می‌تواند مستأجر را وادار به تخلیه ملک کند یا اینکه در صورت ازدواج فرزندان موجر، وی می‌تواند برای واحد مسکونی تحت اجاره‌اش، مستأجر را وادار به تخلیه ملک کند.

 

* افزایش تورم در بخش مسکن، مهم‌ترین علت افزایش نرخ اجاره‌بها

اما سوالی که باید پیش از قضاوت و ارائه راهکار درباره افزایش اجاره‌بها به آن پاسخ داده شود، این است: ریشه افزایش نرخ اجاره‌ چیست؟ مهم‌ترین علت افزایش اجاره‌بها، افزایش قیمت بخش مسکن است که باعث شده مالکان واحدهای مسکونی بر اساس رفتار طبیعی اقتصادی و بر اساس کشش بازار اجاره، از مستاجران اجاره دریافت کنند. بنابراین در شرایطی که بازیگران بازار اجاره را عمدتا مالکان خصوصی تشکیل می‌دهند، باید راهکار متناسب با این جنس برای پاسخ به مساله طراحی کرد. 

 

* سامانه ملی املاک و اصلاح نظام مالیاتی مسکن، راهکارهای اصلی حل مشکل اجاره‌بها

راه‌‌حل ریشه‌ای برای حل مشکل بازار مسکن، ابتدا تکمیل و امکان بهره‌برداری از سامانه ملی املاک و اسکان و سپس استفاده از تمام ابزارهای مالیاتی است. سامانه املاک به عنوان اساسی‌ترین ابزار داده‌کاوی و اتخاذ سیاست‌های مناسب برای هر منطقه سکونتگاهی است. از طرفی اجرای کامل ابزارهای متنوع مالیاتی مانند مالیات بر خانه‌های خالی، مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر زمین‌های بایر و مالیات بر درآمد اجاره، وابسته به این سامانه است. 

 

* بازار مسکن نیازمند افزایش عرضه

علاوه بر اینکه لازم است سیاست‌های کنترل نرخ ارز در خارج از بازار مسکن طراحی و پیاده شود، نیاز است در داخل بازار مسکن علاوه بر افزایش عرضه، با استفاده از ابزارهای مالیاتی کنترل‌کننده تقاضای سرمایه‌ای و سوداگری، بازار مسکن مدیریت شود تا قدرت تهیه مسکن خانوارها کاهش نیابد.

 

 

گروه اقتصادی: در آخرین روزهای تیرماه سال جاری دیوان محاسبات در اقدامی بی‌سابقه ۶ ماه زودتر از موعد مقرر قانونی، گزارش تفریغ بودجه سال گذشته را در اختیار نمایندگان مجلس شورای اسلامی گذاشت. در دوره جدید دیوان محاسبات، هر سال نسبت به سال گذشته زمان ارائه گزارش تفریغ بودجه بهبود یافته است به طوری که تفریغ بودجه سال 98 در آذر 99 یک ماه زودتر از موعد مقرر، تفریغ بودجه سال 99 در شهریور 1400 چهار ماه زودتر از زمان مقرر و تفریغ بودجه 1400 در تیر 1401 شش ماه زودتر از زمان مقرر در اختیار مجلس شورای اسلامی قرار گرفت. نمایندگان مجلس به عنوان اصلی‌ترین مخاطبان این گزارش نخستین گروهی بودند که به تفریغ بهنگام واکنش مثبت نشان دادند و روز گذشته نیز در همین راستا احمد امیرآبادی‌فراهانی در نشست علنی (چهارشنبه 12 مردادماه) مجلس شورای اسلامی بیانیه تقدیر و تشکر 273 نفر از نمایندگان مجلس از دیوان محاسبات را قرائت کرد. 

«بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی مدظله‌العالی در دیدار 4 خرداد 1401 نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی با عنایت ویژه ایشان به عملکرد دیوان محاسبات کشور که فرمودند «بحمدالله در سال‌های اخیر دیوان محاسبات چابک، فعال و خوب شده یعنی این گزارش‌های تفریغ بودجه در موعد خودش خیلی زود و خیلی خوب انجام می‌شود» و اظهار رضایت ایشان از عملکرد این نهاد نظارتی مایه مباهات و نشان افتخاری برای خانواده بزرگ دیوان محاسبات کشور و پشتیبانی معنوی برای اهتمام مضاعف به وظایف مورد تاکید معظم‌له شد. 

دیوان محاسبات کشور به عنوان بازوی نظارتی مجلس شورای اسلامی و منتخبان ملت و نظارت بر حسن اجرای قانون و در راستای پاسداری از بیت‌المال در سال 1401 گزارش تفریغ بودجه سال 1400 کل کشور را به انضمام تعداد 21 فقره گزارش‌های خاص تحلیل در اجرای اصل 55 قانون اساسی و بند «ج» ماده یک قانون دیوان محاسبات کشور و بند یک ماده 219 آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی برای نخستین‌بار 6 ماه زودتر از موعد مقرر قانونی و همراه با نظارت کارشناسی و پیشنهادات خود تهیه و تسلیم مجلس شورای اسلامی کرد. 

مضافا اینکه ارائه گزارش عملکرد ارزیابی قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که برای نخستین‌بار صورت گرفت و همچنین گزارشات مستمر نظارت بر اجرای قوانین بودجه سال 1401- 1400 کشور در مقاطع زمانی 2 ماهه نیز که مورد تقاضای نمایندگان مجلس شورای اسلامی بود، دستاورد جدید دیگری توسط دیوان محاسبات کشور است که به لطف الهی و تلاش‌های مجاهدانه همکاران خدوم دیوان محقق شد. 

بنا به مراتب فوق بدین وسیله مراتب تقدیر و تشکر نمایندگان مجلس شورای اسلامی از اقدام هوشمندانه و تحول‌گرای دیوان محاسبات را که گام دیگری در سرعت و چابکی این نهاد در تحقق منویات مقام معظم رهبری است از ریاست دیوان محاسبات کشور، مسؤولان و همکاران تلاشگر و زحمتکش و حافظان بیت‌المال در این سنگر مقدس اعلام می‌داریم». 

 

* دی‌ماه؛ موعد قانونی تقدیم تفریغ

دیوان محاسبات کشور سالانه با بررسی حساب‌ها و اسناد مربوط به دستگاه‌های دولتی، گزارش تفریغ بودجه را تهیه می‌کند که در آن نحوه و میزان هزینه سازمان‌ها، پروژه‌ها و پیشرفت آنها بر اساس لایحه بودجه مشخص است. مطابق ماده ۲۲۱ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، رئیس دیوان محاسبات موظف است گزارش تفریغ بودجه سالانه کشور را حداکثر تا پایان دی‌ماه سال بعد تهیه و برای رسیدگی به مجلس شورای اسلامی تسلیم کند. مروری بر گزارش سال‌های اخیر دیوان محاسبات نشان می‌دهد عملکرد دولت‌ها در اجرای احکام بودجه نامطلوب و پرنوسان بوده است اما در عین حال گزارش این عدم پایبندی معمولا زمانی اعلام می‌شود که کار از کار گذشته و حتی ممکن است بودجه سال بعد هم نوشته و اجرایی شده باشد و به همین دلیل پایبندی اندک دولت به اجرای قوانین بودجه سالانه برای آنها هزینه‌ای به طور معمول نداشته است. 

 

* تقدیر رهبر انقلاب از اقدامات دیوان محاسبات

رئیس و نمایندگان مجلس شورای اسلامی اوایل خردادماه سال جاری با رهبر حکیم انقلاب اسلامی دیدار کردند. در این دیدار معظم‌له ضمن بر‌شمردن نقاط قوت و ضعف مجلس سیزدهم، رهنمودهایی را برای ادامه مسیر قوه مقننه در ۲ سال آینده بیان کردند. ایشان در بخشی از بیانات‌شان به موضوع دیوان محاسبات اشاره و اظهار کردند: «یک مسأله‌ دیگری که مورد توجه بنده است، مسأله‌ دیوان محاسبات است که خب! بحمدالله در این سال‌های اخیر دیوان محاسبات چابک، فعال و خوب شده؛ یعنی این گزارش‌های تفریغ بودجه در موعد خودش خیلی زود و خوب [انجام می‌شود]، این چیز بسیار خوبی است که اخیرا به بررسی شرکت‌های دولتی هم پرداخته‌اند؛ این باید ادامه پیدا کند. حالا برخی شرکت‌های دولتی مورد توجه و بررسی دیوان محاسبات است، اگر این به همه‌ شرکت‌های دولتی تعمیم پیدا کند- البته من حالا یک فکری است که دارم می‌گویم، روی آن [باید] بررسی شود- و اگر بتوانید این کار را بکنید، به نظر من این یکی از امتیازات بزرگ مجلس شما خواهد بود». 

 

* تقدیر از رکوردزنی تفریغ

نمایندگان مجلس به عنوان اصلی‌ترین مخاطبان گزارش تفریغ بودجه نخستین گروهی بودند که به تفریغ بهنگام واکنش مثبت نشان دادند که در ادامه به مرور نظرات آنان در طول این مدت می‌پردازیم. 

سیدنظام‌الدین موسوی، سخنگوی هیات‌رئیسه مجلس در توئیتی نوشت: «دیوان محاسبات به عنوان بازوی نظارتی مهم مجلس در دوره جدید انصافا کارآمد ظاهر شده و به همین دلیل نیز عملکرد آن مورد تحسین رهبر انقلاب قرار گرفت. حالا ارائه 6 ماه پیش از موعد گزارش تفریغ بودجه 1400 رکورد جدیدی برای دیوان است که در تدوین بودجه جدید بسیار به دولت و مجلس کمک خواهد کرد». 

احمد نادری، عضو هیأت‌رئیسه مجلس نیز در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «اقدامات تحولی دیوان محاسبات در دوره جدید و ریاست دکتر مهرداد بذرپاش که آخرین آن، گزارش تفریغ بودجه سال 1400 شش ماه قبل از موعد قانونی است، نشان داد تعاریف رهبر حکیم انقلاب از این نهاد و مدیریت آن بی‌دلیل نبوده است. خداقوت به همه همکاران دیوان محاسبات». 

مجتبی رضاخواه، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس هم در توئیتر نوشت: «از مهم‌ترین اثرات ارائه زودهنگام گزارش‌های تفریغ، ارتقای بهره‌وری و اثربخش نمودن تصمیمات قانونگذاران است. با ارائه 6 ماه زودتر از موعد تفریغ 1400، گامی اساسی در این زمینه برداشته شده است. به مهرداد بذرپاش و همکارانش در این نهاد نظارتی خداقوت می‌گوییم». 

سیدمحسن دهنوی، عضو هیأت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی هم در توئیتر نوشت: «تلاش‌های بی‌وقفه کارشناسان دیوان محاسبات و راهبری آقای بذرپاش منجر به نقش‌آفرینی موثر این نهاد نظارتی شده است. انجام امور بر اساس روش‌های علمی و پرهیزی از سیاسی‌بازی، دیوان محاسبات را به جایگاه واقعی خود برگردانده تا مجلس بتواند نقش نظارتی خود را بهتر ایفا کند». 

محسن زنگنه، نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز در فضای مجازی در رابطه با رکوردشکنی دیوان محاسبات در ارائه تفریغ نوشت: «تفریغ بودجه؛ نماگری قابل اعتماد برای سنجش کیفیت بودجه‌ریزی، اثربخشی تبصره‌ها، نحوه تخصیص و اجرای قانون بودجه و نیز میزان واقعی بودن ارقام بودجه است. تعجیل قابل تحسین دیوان در ارائه تفریغ بودجه 1400 قدمی سترگ است در عارضه‌یابی نظام بودجه‌ریزی و اصلاحات ساختاری آن توسط مجلس». 

روح‌الله متفکر آزاد، نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو و عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی هم به این موضوع واکنش داد و در توئیتر نوشت: «ارائه گزارش تفریغ بودجه 1400؛ 6 ماه قبل از موعد، فرصت مناسبی در اختیار نمایندگان مجلس و دولتمردان برای برنامه‌ریزی‌های مناسب در بودجه سال آتی می‌گذارد. اظهار نظر درباره محتوای گزارش را به بعد از قرائت گزارش موکول می‌کنیم. خدا قوت به مدیران و کارکنان خدوم دیوان محاسبات».

گروه سیاسی: هتل کوبورگ وین شاید برای آخرین بار میزبان مذاکرات احیای برجام باشد؛ توافقی که فقط کورسویی از امید برای بازگشت به آن باقی مانده است و هیچ نشانه و چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای از انعطاف مقامات دولت آمریکا در اتخاذ تصمیمات لازم همچنان به چشم نمی‌خورد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، روز گذشته پس از آنکه انریکه مورا، هماهنگ‌کننده مذاکرات در توئیتی اعلام کرد در مسیر وین است تا متنی که جوزپ بورل بیستم جولای روی میز گذاشت را به بحث بگذارد، رویترز هم به نقل از یک مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود بدون ارائه جزئیات بیشتر خبر داد «رابرت مالی» فرستاده ویژه ایالات متحده در امور ایران هم این هفته برای گفت‌وگو درباره احیای توافق برجام به وین سفر خواهد کرد. 

در ایران هم سخنگوی وزارت امور خارجه از عزیمت هیأت مذاکره‌کننده ایران به وین برای ادامه مذاکرات خبر داد. «ناصر کنعانی» دیروز گفت: در چارچوب سیاست رفع تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان، هیأت مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران به ریاست علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران تا ساعاتی دیگر عازم وین خواهد شد. 

این تحولات در حالی است که از نگاه کارشناسان متن ارائه شده بورل آخرین تحرک دیپلماتیک برای نجات توافق است اما با این حال، متن هماهنگ‌کننده اروپا، منعکس‌کننده همان پیش‌نویس آمریکایی است که انتظارات مشروع ایران را نادیده می‌گیرد و غربی‌ها پیش از اینکه به دنبال نجات برجام و یک توافق متوازن باشند به دنبال نجات خود از پیشروی سریع برنامه هسته‌ای ایران هستند. در این راستا وبگاه خبری «آکسیوس» به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش داد ایالات متحده و ایران مذاکرات غیرمستقیم درباره احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را پنجشنبه (چهارم آگوست) در وین از سر خواهند گرفت. به ادعای این گزارش، مقامات آمریکایی نگران هستند که توافق هسته‌ای در آستانه بی‌ربط شدن است، زیرا ایران اقداماتی را برای پیشبرد برنامه هسته‌ای خود و محدود کردن کار بازرسان آژانس انرژی اتمی انجام داده است. به نوشته آکسیوس، این مقام آمریکایی ضمن بیان اینکه «ما با انتظارات کم به وین برمی‌گردیم»، مدعی شد: «اما با حسن نیت تلاش خواهیم کرد». وی همچنین با بیان اینکه «همه می‌دانند توافق باید چه شکلی داشته باشد»، مدعی شد لازم است برای حصول توافق، ایران مطالبات درباره موضوعاتی را که خارج از حیطه برجام هستند مانند بازرسی‌های آژانس و خروج سپاه از فهرست ‌FTO‌‌ کنار بگذارد. 

همچنین سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا هم در آخرین موضع خود درباره مذاکرات با مطرح کردن ادعاهایی علیه ایران، گفت رئیس‌جمهور این کشور حاضر به خارج کردن نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی نیست. به گزارش وبگاه کاخ سفید، جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا در یک کنفرانس خبری با مطرح کردن ادعایی ضدایرانی در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه آیا سپاه پاسداران ایران در حال حاضر در فعالیتی تروریستی یا حمایت از آن دست دارد یا نه، ایران را کشوری حامی تروریسم خواند و ادعا کرد که آنها از شبکه‌های تروریستی در سراسر منطقه حمایت می‌کنند. وی گفت: وقتی از رئیس‌جمهور پرسیده شد که آیا حاضر است نام سپاه پاسداران ایران را به عنوان بخشی از کارکرد مذاکرات با ایران بر سر توافق هسته‌ای، از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی حذف کند یا نه، پاسخ او نه بود. 

 

* روایت نشریه آمریکایی از مذاکرات آتی

نشریه آمریکایی «پولیتیکو» اما به انتشار اخباری درباره این دور از مذاکرات پرداخت. این نشریه به نقل از ۳ منبع آگاه گزارش داد اتحادیه اروپایی در آخرین تلاش برای نجات توافق هسته‌ای، همه مذاکره‌کنندگان را برای ازسرگیری غیرمنتظره و ناگهانی مذاکرات در روز پنجشنبه جمع می‌کند. طبق این گزارش، دیپلمات‌هایی از ایالات متحده، ایران، چین، روسیه، آلمان، انگلیس و فرانسه و همچنین اتحادیه اروپایی به عنوان میانجی به دلیل عدم مذاکره مستقیم ایران با آمریکا حضور خواهند داشت. به گزارش این رسانه، هنوز مشخص نیست مذاکرات تا چه زمانی ادامه خواهد داشت و جلسات عمدتا در هتل کوبورگ برگزار خواهد شد. به نوشته پولیتیکو، آماده‌سازی برای نصب مجدد چادر رسانه‌ای در خارج از هتل نیز از امروز آغاز می‌شود. طبق این گزارش، «منابع آگاه هشدار دادند هنوز خیلی زود است که بگوییم آیا مذاکرات موفق خواهد بود یا خیر. هنوز تعدادی از اختلافات باقی‌ مانده که باید حل‌وفصل شود». به ادعای این نشریه، پیش‌نویس نقشه راه درباره چگونگی دستیابی به توافق اساسا از اوایل سال جاری آماده شده است. به گزارش پولیتیکو، موضع ایران درباره آخرین متن اتحادیه اروپایی مشخص نیست. 

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران اخیراً گفت که ایران آماده است در وین جزئیات بیشتر را مورد بحث قرار دهد که به تحلیل این نشریه، نشان می‌دهد تهران همچنان از پیش‌نویس اخیر راضی نیست. طبق این گزارش، یکی از موضوعات حل نشده مربوط به وجود ذرات اورانیوم در سایت‌های مختلف ایران است. همچنین هنوز سوالاتی درباره دامنه رفع تحریم‌ها و همچنین درخواست‌های ایران برای تضمین عدم خروج آمریکا از توافق در دولت جدید این کشور وجود دارد. در ادامه این گزارش آمده است: در هفته‌های اخیر نگرانی‌های فزاینده‌ای در میان دیپلمات‌های غربی وجود داشته که انتخابات میان‌دوره‌ای آتی آمریکا قدرت بیشتری را به جمهوری‌خواهان ضدتوافق خواهد داد، به این معنی که ممکن است پنجره سیاسی برای حل‌وفصل بسته شود. در همین حال، ایران نیز به توسعه برنامه هسته‌ای خود ادامه داده است. 

***

گروه سیاسی: کانادا خانه امن مفسدان فراری از ایران است. این را نه جمهوری اسلامی، که دولتمردان کانادایی به صورت مستقیم، با عمل خود فریاد زده‌اند. به گزارش «وطن‌امروز»، محمودرضا خاوری، مدیرعامل سابق بانک ملی که از متهمان اصلی اختلاس 3 هزار میلیارد تومانی در ایران است و سال 90 با افشای این فساد، به کانادا گریخت، شاهد مثالی است بر این موضوع که دولت کانادا این کشور را به لانه امن مفسدان بدل کرده است. 

خاوری در حالی از سال 90 به خاطر دارا بودن تابعیت کانادا در این کشور ساکن است، که پس از افشای فساد 3 هزار میلیارد تومانی و فرار از کشور، از سوی دادگاه انقلاب به صورت غیابی به تحمل 30 سال حبس محکوم شد. پس از فرار این مفسد اقتصادی به کانادا، جمهوری اسلامی ایران بارها از اینترپل و دولت کانادا خواستار دستگیری و استرداد او شده اما در طول سال‌هایی که از فرار خاوری می‌گذرد، نه پلیس اینترپل و نه کانادا هیچ اقدامی درباره این موضوع نکرده‌اند. 

اواخر تیرماه امسال بود که شایعه شد محمودرضا خاوری دستگیر و به کشور باز گردانده شده است اما همان زمان قوه‌ قضائیه اعلام کرد با وجود پیگیری‌های متعدد جمهوری اسلامی ایران از کانادا برای بازگرداندن محمودرضا خاوری به کشور، متاسفانه دولتمردان کانادا هیچ‌گونه همکاری‌ای در این زمینه نمی‌کنند. خبرگزاری میزان وابسته به دستگاه قضا، در ادامه این خبر نوشت: از زمان فرار محمودرضا خاوری به کانادا با وجود پیگیری‌های متعدد از مراجع مختلف، کانادا نسبت به بازگرداندن این مفسد اقتصادی اقدامی انجام نداده و رفتار دولت کانادا در این باره به گونه‌ای بوده است که حتی برخی مفسدان اقتصادی دیگر نیز به این کشور گریخته‌اند. 

روز گذشته نیز مسعود ستایشی، سخنگوی قوه‌ قضائیه در نشست خبری خود با خبرنگاران، در پاسخ به سوالی مبنی بر پرونده محمودرضا خاوری و استرداد وی به کشور و همچنین انتشار اخبار و شایعات در این رابطه، گفت: تمام اخبار و شایعات درباره دستگیری و استرداد محمودرضا خاوری تکذیب می‌شود و این موارد صحت ندارد. ستایشی افزود: مکاتباتی با اینترپل در این زمینه صورت گرفته و از آنجا که این فرد تبعه کشور کاناداست، لذا این کشور همکاری لازم برای استرداد خاوری به ایران را نداشته است. وی با انتقاد از بی‌عملی کانادا در ارتباط با استرداد مفسدان و مجرمان ایرانی حاضر در این کشور، گفت: استرداد مجرمان از طریق اینترپل یک قاعده بین‌المللی است اما کشور کانادا از انجام این قانون استنکاف می‌کند و از مجرمان حمایت کرده و به پناهگاه مجرمان و متهمان تبدیل شده است.

محمد نجارصادقی: وزارت صنعت، معدن و تجارت زیر فشار رسانه‌ها و طرح سوال و استیضاح‌های مکرر نمایندگان مجلس شورای اسلامی قیمت کارخانه خودروهای داخلی را از ابتدای سال تاکنون ثابت نگه داشت. این اتفاق در نگاه اول امری مناسب و مورد تقدیر است اما نباید فراموش کرد این ثبات قیمت ناشی از افزایش بهره‌وری و کارایی شرکت‌‎های خودروساز یا تعدیل نیروهای مازاد نیست، بلکه اساسا نحوه عملکرد خودروسازها همانند قبل است و هیچ اتفاق تازه‌ای در این صنعت رخ نداده است و تنها خودروسازها به صورت دستوری وادار شده‌اند تحت نفوذ سیاسی وزارت صمت، قیمت خودروهای خود را ثابت نگه داشته و برای هر خودرو میلیون‌ها تومان ضرر و زیان بدهند. 

اخیرا شرکت ایران‌خودرو در نامه‌ای به اداره نظارت بر ناشران گروه صنعتی - معدنی سازمان بورس و اوراق بهادار آورده است: «در سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۰، شرکت ایران‌خودرو بابت فروش 51.936 دستگاه از محصولات خود در ماه‌های بهمن و اسفند متحمل زیان به میزان 19.557 میلیارد ریال شده است. زیان مذکور ناشی از تفاوت قیمت تمام شده و قیمت مصوب (دستوری) فروش به ترتیب به مبالغ 99.809 میلیارد ریال و 80.252 میلیارد ریال بوده است که به موجب ماده ۹۰ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، محاسبه و به حساب بدهی دولت منظور شده است».

در واقع آنطور که به نظر می‌رسد، در مدت ذکر‌شده تنها برای شرکت ایران‌خودرو مبلغ 19.557 ‌میلیارد ریال یارانه خودرو لحاظ شده است. 

بدون در نظر گرفتن دیگر خودروساز بزرگ کشور با زیان یک ماهه ایران‌خودرو به مشمولان یارانه قریب به 16 هزار تومان می‌توان پرداخت کرد. نکته تلخ ماجرا اینجاست که برنده این یارانه پنهان خودرو عمدتا دلالانی هستند که می‌توانند موقعیت‌های بیشتری در قرعه‌کشی‌ها برای خود ایجاد کنند. تلخ‌تر آنکه در روش قیمت‌گذاری دستوری کنونی و فروش به شکل لاتاری و قرعه‌کشی، هم تولید‌کننده و هم متقاضی واقعی از شرایط ناراضی‌اند. 

به طور کلی چنانچه دولت به ‌هر دلیل فروش کالاها یا خدمات بنگاه‌های مشمول واگذاری یا سایر بنگاه‌های بخش غیردولتی را به قیمتی کمتر از قیمت بازار تکلیف کند، مکلف است مابه‌التفاوت قیمت تکلیفی و هزینه تمام‌شده را تعیین و از محل اعتبارات و منابع دولت در سال اجرا پرداخت کند یا از بدهی این بنگاه‌ها به سازمان امور مالیاتی کسر کند. 

سیدمحسن دین‌پرور: یکی از روزهای سال ۳۵۹ هجری قمری، خورشید، گریبان شهر بغداد را چاک زد و با لبخند پرمعنی به دل‌ها فروغ و سرور بخشید. 

اشعه طلایی خورشید، درختان بلند و مناره‌های سرافراز شهر را رنگ می‌زد و زیبایی و صفای مجدد را به شهر برمی‌گرداند و از تولد نوزادی از خاندان علویان خبر می‌داد که نامش به بلندای آفتاب نهج‌البلاغه جاودانه می‌گشت. 

آری! در شهر بغداد که در آن روزگاران از بزرگ‌ترین پایگاه‌های علوم اسلامی بود، در میان خانواده‌ای از آل‌ پیامبر، طفلی متولد شد که از جانب پدر و همچنین مادر، شریف و با شخصیت بود. 

نوزاد علوی که نامش را محمد نهادند، بعدها به «شریف رضی» مشهور شد. 

شریف رضی از سوی پدر با ۵ واسطه به امام هفتم حضرت موسی بن جعفر(ع) می‌رسد و بدین سبب او را موسوی خوانند. 

شریف رضی از جانب مادر نیز با ۶ واسطه، به امام چهارم حضرت علی بن الحسین(ع) مرتبط می‌گردد. 

لذا بی‌جهت نبوده که همواره افتخار کرده و بدیشان می‌بالید. او وقتی ریشه نسب خود را به پیامبر عزیز اسلام(ص) و امیرالمؤمنین(ع) می‌رساند از فرط شوق و شعف گویا در عالم ملکوت پرواز کرده و به این موهبت بزرگ الهی که شاخه‌ای از درخت تناور رسول خدا و علی‌بن ابی‌طالب(ع) است، مباهات می‌کند. چنانکه در اشعاری، خود وی نیز با افتخار از نسب خویش یاد کرده و بدان مباهات می‌کرد.

 

* هوش سرشار «شریف رضی»

با اینکه خاندان شریف رضی اعم از زن و مرد از شخصیت‌های بزرگ و دارای استعداد عالی، بیان و هوشی سرشار بودند ولی سید رضی در میان آنان درخشندگی خاصی دارد و چونان مهتاب در برابر ستارگان می‌درخشد. 

هنوز چند سالی از عمر خود را پشت سر نگذاشته بود که آوازه هوش و استعداد کم‌نظیرش به همه جا رسید و زبانزد خاص و عام شد. وی از 10 سالگی به بعد، یکی از مشاهیر شد و همه، آینده درخشانی را برایش پیش‌بینی می‌کردند.

او از همان روزی که محضر استاد راه یافت موجب اعجاب و تحسین او و همدرسانش شد. شریف رضی به نوشته ثعالبی، از 10 سالگی شعر می‌سرود و مقام ادبی او از همه شاعران آل ‌ابی‌طالب، بلکه از تمامی شعرای قریش والاتر بود؛ قرآن مجید را بعد از 30 سالگی در مدتی کوتاه حفظ کرد و معلومات بس فراوانی داشت، او همچنین عالم و نویسنده‌ای گرانقدر بود.

هنگامی که پدر سید رضی را از قلعه شیراز -که عضد‌الدوله او را زندانی کرده بود- به بغداد بردند، سید ۹ ساله بود، او که پدر را بی‌اندازه دوست ‌داشت و همواره منزلت و علو مقام او را می‌نگریست، زبان به ستایش او گشود و قصیده‌ای بپرداخت و پدر به پاس آن استعداد عالى و ذوق بی‌نظیر، صله‌ای به فرزندش بخشید ولی سیدرضی نپذیرفت و گفت:‌ پدر جان! من این شعر را از علاقه و عشقی که به شما داشتم سرودم، نه به خاطر جایزه و صله.

 

* شکوفایی سید رضی

شریف رضی در علم حدیث، استاد و چهره درخشانی از چهره‌های مذهب بود، او در آنچه از تبار مطهرش به ارث برده بود مقام اول را حائز شد: از علم سرشار، سرشت تابان، اندیشه روشن، مناعت طبع، دودمان پاک و اصیل، با تباری از نبی(ص) و شرافتی از على(ع) و عظمتی از فاطمه(س) و سیادتی از کاظم(ع) و فضائلی چون سیل خروشان و افتخاراتی چون موج بی‌کران.

شریف رضی همراه برادرش سید مرتضی در خردسالی به استفاده از علوم متداول عصر پرداختند، نکته قابل توجه آنکه شریف رضی علوم یادشده را قبل از بلوغ فراگرفت و در 17 سالگی اقدام به تدریس و تألیف کرد و در 20 سالگی از تمام علوم و فنون زمان، فارغ شد. از ویژگی‌های او حریص بودن در فراگیری علم بود، از هر کس می‌توانست بهره می‌برد و در این راه فرقی بین شیعه، سنی و غیرمسلمان نمی‌گذاشت. شریف رضی در خردسالی نزد سیرافی، علم نحو می‌خواند و اختلاف وی در مذهب مانع این کار نمی‌شد.

سیدرضی از تملق و چاپلوسی بشدت پرهیز می‌کرد، در قصایدی که برای هر کس می‌سرود از مرز حقیقت تجاوز نمی‌کرد.  او دارای مناصب مهم سیاسی- اجتماعی مانند نقابت، امارت حج و ریاست دیوان مظالم و نیز تأسیس و مدیریت مرکز علمی دارالعلم بود که درباره آنها اشاره خواهد شد. 

مادر سید رضی که بانویی عالمه بود به این نکته مهم تربیتی توجه داشت که رشد زیر سایه یک شخصیت والای علمی و معنوی، خود بزرگ‌ترین اثر را در تربیت و سازندگی دارد؛ بنابراین، نبود چنان پدر بافضیلتی ممکن است نقص و کمبودی در تربیت فرزندانش ایجاد کند، پس باید کاری کرد که خلأ تربیتی غیبت پدر جبران شود. لذا این نکته مهم تربیتی او را واداشت نزد بزرگ‌ترین عالم زمان یعنی «شیخ مفید» برود و از او بخواهد فرزندانش را سرپرستی کند و سایه مهر پدری بر سر آنان بگستراند و عنایت یک مربی سطح بالا را نسبت به فرزندانش اعمال کند.

از این کار مهم مادر شریف رضی کشف می‌شود که چقدر این بانو از نظر مسائل علمی - تربیتی هشیار بوده و با چه شجاعت و همت والایی عمل کرده است.

 

* سرپرستی شیخ مفید

دانستیم که مادر سید رضی ۲ فرزند خود را خدمت عالم بزرگ زمان مرحوم شیخ مفید برد و از او خواست به آنان فقه بیاموزد، در اینجا سوالی مطرح می‌شود که چگونه ممکن است ۲ کودک را به مرجع تقلید و بزرگ‌ترین فقیه و مجتهد زمان، برای درس خواندن سپرد؛ در حالی که معمولا چنین وضعی غیرمعقول و غیرعملی است و قطع نظر از گرفتاری‌ها و کارهای زیاد اجتماعی- سیاسی که مجال اینگونه کارها را نمی‌دهد، اصولا آمادگی یک پیرمرد فقیه برای آموزش مقدمات، بسیار بعید به نظر می‌رسد.

در پاسخ باید به این ۲ نکته اشاره کرد:

اولین مساله مهمی که در نظر مادر سیدرضی نسبت به فرزندانش بود، مساله سرپرستی یک مقام علمی و معنوی بلندپایه در غیاب پدر بود؛ که اثرات مستقیم و غیرمستقیم در رشد و پرورش فرزندان او بگذارد تا در آن جو بسیار عالی تربیتی و در زیر پر و بال عالمی والامقام، به درجات بالایی برسند. 

دومین نکته اینکه، سید مرتضی و سید رضی در سال‌های 14-10 سالگی دارای استعداد سرشاری بودند و نیز مقدماتی را طی کرده و درس‌هایی خوانده بودند؛ اینطور نبوده که برای فراگیری مقدمات و درس‌هایی در این سطح، پیش استاد آورده شده باشند؛ از عبارت «علمهما الفقه» برمی‌آید مقداری از علوم متداول حوزه‌ها را هم خوانده بودند. 

اشعار سیدرضی در کودکی درباره پدرش نشان‌دهنده این مدعاست. 

شریف رضی در عمر نسبتا کوتاه خود، به مناصب بزرگ و ارزنده‌ای رسید. از قبیل: نقابت اشراف، امارت حاج و دیوان مظالم که هر کدام به تنهایی بهترین گواه عظمت مقام و شهرت علمی او است و این همان مناصبی است که ویژه برجستگان و دانشمندان، بلکه مخصوص سرحلقه ایشان بوده است. شگفت آنکه شریف رضی از همان عنفوان جوانی به شایستگی موصوف بود، چنانکه می‌بینیم نخستین‌باری که منصب نقابت را دارا شد، 21 سال داشت. 

 

* معتقد به ولایت فقیه

شریف رضی، حکومت اسلامی را در دوران غیبت با ولى فقیه می‌دانست و دیگران را ولو اولاد عباس عموی پیامبر باشند، غاصب محسوب می‌داشت؛ هر چند چاره‌ای جز مدارا با آنها نبود. 

بنابر این از آنجا که دخالت در سیاست، یعنی اداره امور مسلمین جزو وظایف دینی هر مسلمان است، و در حقیقت سیاست از دیانت جدا نیست بلکه عین آن است؛ شریف رضی مانند پدرانش قسمتی از مناصب سیاسی و دولتی را که درخور او بود، بر عهده گرفت. 

در زمان شریف رضی مناصب فراوانی وجود داشته مانند: فرمان قضاوت، سرپرستی مظالم (دادستانی)، سرپرستی قبایل اشراف، فرمان برگزاری نماز جماعت، فرمان رهبری حجاج، سرپرستی دفاتر مالی و حقوقی، حفظ ناموس اجتماع، از جمله دفاتر مخصوص شامل دفتر سادات علوی و دفتر فقها. در این میان، منصبی است ویژه آن کس که تمام فضایل و کمالات را دارا باشد؛ مانند سرورمان شریف رضی، با این همه، شخصیت مورد بحث ما والاتر از آن است که با منصب و مقام شناخته شود. 

علامه شریف رضی با اینکه مسائل سیاسی- اجتماعی اوقات او را اشغال کرده بود و آن را یک وظیفه مهم اسلامی می‌دانست، آثار علمی و ادبی گرانبهایی از خود به یادگار گذارده که نام او را در تاریخ اسلام و ادب با حروف برجسته و طلایی ثبت کرده است. 

سید رضی در زمان خود و پس از درگذشت، بیشتر به عنوان «شاعر» آن هم برازنده‌ترین شعرای زمان شهرت داشت تا به یک عالم دینی و دانشمند دارای تألیفات متعدد در علوم اسلامی.

علت این امر ۲ چیز بوده است: اولاً اشعار سید رضی به قدری از نظر لفظ و معنا، زیبا و عالی بوده که هر قصیده و غزل و مرثیه‌ای که می‌سرود، بلافاصله نقل مجالس خاص و عام می‌شد؛ لذا مردم او را بیشتر با این دید (شاعر) می‌نگریستند. ثانیا به طوری که محدث بزرگوار مرحوم حاج‌میرزا حسین نوری اشاره کرده است، شریف رضی نظر به زهد و پارسایی‌ای که داشته، و از خودنمایی و شهرت‌پرستی سخت برکنار بوده، در اندیشه نسخه‌برداری از تألیفاتش برنیامد.

همین ۲ علت باعث شد شخصیت علمی وی تحت‌الشعاع ذوق شعری و مقام ادبی او قرار گیرد. 

کتاب‌های سیره و تراجم از سید رضی، تألیفات و تصنیفات زیادی را نام برده‌اند که متأسفانه از بیشتر آنها اثری در دست نیست. علامه دهخدا ۱۴ کتاب را ذکر می‌کند و مرحوم علامه دوانی ۱۵ و مرحوم آیت‌الله علامه امینی ۲۰، و دکتر معین گفته است بیش از ۲۰ تألیف دارد و مرحوم مدرس تبریزی ۲۶ کتاب را برشمرده است. 

اگر شریف رضی کارها و مناصب سیاسی - اجتماعی را کنار می‌گذاشت و فقط به کارهای علمی- تحقیقی- تألیفی می‌پرداخت، قطعا از برادرش سید مرتضی (اعلم علمای عصر که ۳۰ سال پس از سید رضی از دنیا رفت) از نظر مقام علمی و شهرت فقهی، اصولی و کلامی، کمتر نمی‌بود.

 

* معروف‌ترین کتاب‌های سید رضی

سیدرضی از نظر حسب و نسب خانوادگی، شخصیت برجسته‌ای داشت که به آن اشاره شد ولی باید توجه کرد عاملی که باعث زنده ماندن و درخشیدن نام ایشان در عرصه تاریخ شده، حسب و نسب، اشعار، اساتید، تألیفات، رد یا قبول برخی مناصب و بالاخره خبرگی وی در علوم مختلف و مخصوصا علوم بلاغی نبوده است، زیرا تاریخ 1400 ساله اسلام مملو است از کسانی که کم ‌و بیش این خصوصیات در آنها نیز یافت می‌شود ولی تنها تعداد کمی از آنها درخشندگی و ماندگاری شریف رضی را دارند. 

کاری که سید رضی کرد، جمع‌آوری بخشی از سخنان و نامه‌های مولی‌الموحدین علی علیه‌السلام در یک مجموعه عظیم به نام «نهج‌البلاغه» بود. 

پرواضح است اهمیت این کار به بلندای تأثیر این اثر شریف و ذی‌قیمت در شؤون مختلف زندگی فردی و اجتماعی امت اسلامی است. 

 

* اگر نهج‌البلاغه نبود

اگر نهج‌البلاغه نبود بخش اعظمی از سخنان حضرت على علیه‌السلام به فراموشی سپرده می‌شد و تاریخ صدر اسلام به صورتی وارونه و غیرواقعی به آیندگان گزارش می‌شد.

اگر این میراث گرانبها نبود حکومت اسلامی فاقد یک اساسنامه معتبر مدون و بین‌المللی برای اداره جامعه بود. 

در سایه‌سار نهج‌البلاغه است که اهل‌‌بیت(ع) به عنوان مشعلداران هدایت و رهبری جامعه معرفی می‌شوند و خصوصیات زمامداران جور و اهل نفاق نمایان می‌شود. 

آری! نهج‌البلاغه اثری است که صدها و شاید بتوان گفت هزاران عنوان کتاب پیرامون مسائل مختلف آن به نگارش درآمده و هنوز زوایای زیادی از مطالب گهربار آن نیاز به بررسی و تحقیق اهل نظر دارد و مؤلف بزرگ آن، کسی نیست جز «ابوالحسن محمد شریف رضی» که بی‌شک معروف‌ترین کتاب او نهج‌البلاغه است. نهج‌البلاغه از اعصار پیشین تا عصر حاضر مورد استفاده، تحقیق و شرح دانشمندان و محدثان بوده است و با دقت تمام به حفظ این کتاب همت گماشته‌اند. 

از همان آغازین روزهای قرن پنجم هجری، دانشمندان به شرح این کتاب شریف پرداخته و تاکنون بیش از ۴۰ حاشیه و شرح بر آن نوشته‌اند که مهم‌ترین آنها را ذکر می‌کنیم. 

١- علی بن ناصر سرخسی: «اعلام نهج‌البلاغه»

۲- سید ابوالرضا فضل‌الله بن‌علی راوندی: تعلیقاتی بر نهج‌البلاغه 

دانشمند بزرگوار فقید آیت‌الله سیدمحسن امین جبل‌عاملی در کتاب ارزشمند اعیان‌الشیعه می‌نویسد: شرح‌های نهج‌البلاغه خارج از حد احصاء است، نهج‌البلاغه افتخاری از بزرگ‌ترین افتخارات عرب و اسلام است. 

 

* وفات علامه شریف رضی

علامه شریف رضی ۶ محرم سال ۴۰۶ هجری به روز یکشنبه در ۴۷ سالگی جهان را بدرود گفت. 

ابوالحسن نحوی گفت روزی بر شریف مرتضی وارد شدم و در آن روز ابیاتی را نظم کرده بود که بحر شعر، او را از پایان بردن اشعار بازداشته بود. مرا گفت این اشعار را به برادرم شریف رضی برسان و بگو آن را تمام کند. من آن ابیات را نزد شریف رضی بردم و او آن اشعار را کامل کرد و نزد شریف مرتضی بردم. همین که آن اشعار را خواند، سخت گریست و گفت برادرم را هوش و قریحه خواهد کشت، یک هفته نگذشت که شریف رضی رحلت کرد. 

باری! وقتی خبر ارتحالش منتشر شد چنان شوری برپا شد که فخرالملک، وزیر و سایر وزرا و شخصیت‌ها و مردم و قضات پای برهنه در خانه‌اش آمدند و برادرش شریف مرتضی از نهایت بی‌قراری و فراق برادر نتوانست جنازه وی را بنگرد و به مرقد مطهر حضرت موسی بن جعفر(ع) پناهنده شد. 

شریف رضی در مسجد انبارین در محله کرخ مدفون شد و بعدا جنازه وی را به حائر حسینی (کربلا) منتقل و در کنار پدر و ابراهیم مجاب (جد پدری وی) به خاک سپردند. 

«وَسَلَامٌ عَلَیْهِ یَوْمَ وُلِدَ وَ یَوْمَ یَمُوتُ وَ یَوْمَ یُبْعَثُ حَیًّا».